Spółki z o.o. to chętnie wybierany przez Polaków sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Pozwalają one na sprawniejsze zarządzanie posiadanymi aktywami i pewną optymalizację podatkową. Z drugiej jednak strony, wymusza odmienne podejście do wielu kwestii, m.in. prowadzenia księgowości. Różni się także sposób zdobywania środków na inwestycje, czy pokrycie bieżących zobowiązań, np. poprzez pożyczkę od wspólnika czy członka zarządu. Dziś zajmiemy się właśnie tym zagadnieniem.
Pożyczka dla spółki z o.o. - strona formalna
W myśl polskich przepisów każdy może pożyczyć środki spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – niezależnie, czy jest jej wspólnikiem, pracownikiem, czy innym podmiotem. Warto jednak zadbać o sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, ponieważ dobrze sporządzona umowa w jasny sposób określa zobowiązania i oczekiwania obu stron czynności.
W przypadku pożyczek od osób będących wspólnikami lub członkami zarządu (lub pełniącymi obie te funkcje) Kodeks spółek handlowych przewiduje specjalne postępowanie. Zwróćmy uwagę na trzy istotne zapisy.
- Pierwszy zapis, zawarty w artykule 15, ustępie 1 definiuje sytuację, gdy spółka z o.o. planuje zawrzeć umowę z członkiem (lub członkami) zarządu. Brzmi on:
Zawarcie przez spółkę umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Sporządzenie takiej umowy wymaga więc zgody zgromadzenia wspólników, w przeciwnym razie sporządzona umowa byłaby niewiążąca. - O tym, co ma miejsce w przypadku, gdy pożyczkodawca jest jedynym wspólnikiem i jedynym członkiem zarządu mówi artykuł 210, ustęp 2:
W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa wart.173§1, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się. Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Jasno wynika więc z niego, że umowa pożyczki pomiędzy jedynym wspólnikiem, będącym równocześnie jedynym członkiem zarządu, a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być sporządzona w postaci aktu notarialnego. - Kodeks spółek handlowych określa także postępowanie w przypadku zaciągnięcia zobowiązania o wartości dwukrotnie przewyższającej kapitał zakładowy spółki – potrzebna jest uchwała wspólników, chyba że inne postanowienia zawarte są w umowie spółki. Artykuł 230 Kodeksu spółek handlowych:
Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się.
Pożyczka a obowiązek podatkowy
Udzielenie pożyczki spółce z o.o. może powodować powstanie obowiązku podatkowego – nawet w trzech płaszczyznach – PCC, podatku dochodowego i podatku VAT. Przyjrzyjmy się każdemu z nich.
Pożyczka a obowiązek podatkowy
Standardowo stawka podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w przypadku pożyczki wynosi 2%. Jednak jeśli jej stroną jest wspólnik, to zgodnie z art. 9, punktem 10 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, taka umowa nie podlega opodatkowaniu.
Pożyczka a obowiązek podatkowy
Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób prawnych, to oczywiście pieniądze pozyskane z pożyczki nie stanowią dochodu spółki, więc nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od osób prawnych, ani nie stanowią kosztu uzyskania przychodu dla pożyczkodawcy. Inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku należnych odsetek – dochód ten jest traktowany jako zysk kapitałowy i jako taki podlega 19-procentowemu zryczałtowanemu podatkowi (tzw. podatek Belki) – mówi o tym art. 17, ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jej 11 artykuł definiuje także, kiedy nalicza się podatek. Brzmi on:
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
A zatem przychód z tytułu odsetek powstaje w momencie ich wypłacenia lub postawienia ich do dyspozycji pożyczkodawcy. W sytuacji spłacania pożyczki w ratach wraz z odsetkami obowiązek podatkowy powstaje wraz z każdą ratą, nawet jeśli odsetki nie zostały wypłacone (choć z umowy wynika, że powinny).
A co w sytuacji, gdy spółce z o.o. zostaje udzielona nieoprocentowana pożyczka od współudziałowca? Tutaj niestety również nie uda się uniknąć podatku – otrzymanie nieodpłatnego świadczenia w postaci odsetek jest traktowane jako przychód, od którego należy opłacić stosowny podatek. Bierze się wówczas pod uwagę oprocentowanie, jakie należałoby opłacić, zaciągając kredyt od innego podmiotu na warunkach rynkowych i od niego opłacić podatek dochodowy od osób prawnych.
VAT i pożyczka spółce z o.o.
Kolejnym podatkiem, który w razie takiej pożyczki może wchodzić w grę, jest podatek od towarów i usług (VAT). Jeśli pożyczkodawca to osoba fizyczna, to taka pożyczka nie będzie podlegała podatkowi VAT. Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy obie strony pożyczki (a więc spółka z o.o. i osoba prawna będąca jej współudziałowcem) są płatnikami VAT. Wówczas zawarcie takiej umowy musi być wykazane przez udzielającego pożyczkę w deklaracji VAT. Nie będzie od niej co prawda naliczany podatek, gdyż na mocy art. 43, ustępu 1, punktu 38 ustawy o VAT podlega ona zwolnieniu przedmiotowemu.
Udzielanie spółce z o.o. pożyczki przez wspólnika lub członka zarządu
Udzielanie pożyczki spółce z o.o. przez jednego ze wspólników lub członka zarządu nie jest traktowane w sposób znacznie różniący się od innych pożyczek. Dochodzi co prawda kilka wymagań proceduralnych (jak np. konieczność sporządzenia aktu notarialnego, czy zgody zgromadzenia wspólników), jednak są one relatywnie łatwe i nie nastręczają problemów. Jest to zazwyczaj jeden z tańszych sposobów na wsparcie prowadzonej przez siebie spółki potrzebnymi środkami finansowymi, choć taka operacja najczęściej obciążona jest niestety podatkiem dochodowym. Warto przed udzieleniem pożyczki upewnić się co do aktualnych przepisów lub skorzystać z pomocy biura rachunkowego.